Voetnoot 69: Aanvulling op ‘Koerbagh in Cuylenburgh’

In de Voetnoot (2020-69) is een literatuurlijst opgenomen. In dit dossier staat een overzicht van de gebruikte bronnen die via internet te raadplegen zijn. Ook hebben we wat aanvullende informatie voor je verzameld.

Bronnen en literatuur

Verwijzingen naar primaire bronnen (de nummers verwijzen naar de literatuurlijst in de Voetnoot):

4. Het nieuwe Hoornse speel-werck, bestaende uyt verscheyden ernstige en vroolijcke gezangen en gedichten van C. G., v.d. H. en C.G. K. &c., eerste editie 1672. De tweede editie vind je hier.

5. Koerbagh, Adriaan (1668), Een bloemhof van allerley lieflijkheyd sonder verdriet. Je leest hier een transcriptie.
Door een gedrukt exemplaar bladeren kan hier.

6. Huygens, Christiaan (1893), Oeuvres complètes. Tome V. Correspondance 1664-1665. De tekst is hier na te lezen.

Uit de literatuurlijst:

De Navorscher (1877), Jaargang 27. De bladzijden 503 en 551 (PDF-paginanummering) leiden je naar de betreffende informatie.

Gijswijt-Hofstra, M. (1984), Wijkplaatsen voor vervolgden. Asielverlening in Culemborg, Vianen, Buren, Leerdam en IJsselstein van de 16de tot 18de eeuw. Dit boek is aanwezig in de bibliotheek van Voet (nummer 404).

Laurens, Hannah (2019), De rede: bron van geluk voor iedereen. Inleiding tot de filosofie van Adriaan Koerbagh 1633-1669. Nijmegen: Uitgeverij Vantilt. Dit boek is in het museum te verkrijgen tijdens de tentoonstelling. Je kunt het ook hier bestellen, bij de plaatselijke boekhandel.

Verder lezen en kijken

Een overzicht van biografische gegevens, primaire bronnen en secundaire literatuur beschikbaar via de Digitale Bibliotheek der Nederlandse Letteren vind je hier.

Elly Verzaal schreef in 2013 een overzichtsartikel over het onderzoek naar Koerbagh. Je leest het hier.

Interview met Hannah Laurens naar aanleiding van de tentoonstelling in Rijnsburg (RTV Katwijk).

Artikel in Trouw (25-11-2019) over de tentoonstelling in Rijnsburg.

Bart Leeuwenburg spreekt over Koerbagh. Opname van Studio Erasmus (een talkshow van de Erasmus Universiteit Rotterdam) uit 2013 naar aanleiding van het verschijnen van Het noodlot van een ketter.

Podkat.nl is een ‘entertainmentkanaal voor jong en progressief Katwijk’. Zij maakten een video waar Adriaan Koerbagh een belangrijke rol speelt. De video op Facebook, Zondag met Koerbagh, roept op om beter na te denken voordat je iets op sociale media post.

Over Spinoza

In Amsterdam is de Spinozakring actief. Daar vind je veel informatie over de filosoof. De Vereniging Het Spinozahuis in Rijnsburg (waar de tentoonstelling ook te zien was) biedt ook allerlei.

Extra: Koerbagh in de poëzie

De meermaals bekroonde dichter H.H. ter Balkt (1938-2015)  schreef de Laaglandse hymnen (drie bundels, gezamenlijk gebundeld in 2003), een veelstemmige verzameling sonnetten waarin hij de vaderlandse geschiedenis vanaf de steentijd tot aan het heden bezingt, en waarin de lezer een duik neemt in de wereld van Rembrandt, Van Goyen en Ruysdael, veldslagen, zeereizen en aardappeleters, maar ook oorlogsherinneringen, huiselijke taferelen en doelpunten van Dennis Bergkamp passeren de revue. De bundels zijn niet meer in de handel maar wel via de bibliotheek of antiquarisch verkrijgbaar.

Een van de sonnetten gaat over Adriaan.

Adriaan Koerbagh

Ik wantrouwde orakels, dreef de spot
met woudbroeders en jacobijnen, schreef
dat ‘engelen’ alleen gezanten zijn:
geen vliegende geesten uit de hemel.

Ik bedacht de woorden ‘swerfgedachten’
voor fantasie, ‘fierilonfonfa’ voor
een Indisch sap. Je vertoornde allen,
en strandde in het Willige Rasphuis.

Dat was in Moorddam. Je rauwe ‘Bloemhof’
werd ketters bevonden en libertijns.
Dertig jaar celstraf en doorboor zijn tong.

Hij werd krijtwit uit het Rasphuis gevoerd.
Je loopt de velden door als Franciscus.
Lachend; een leeuwerik op je schouder.

 

Bij de opening van de tentoonstelling declameerde stadsdichteres Ria van Koppen een gedicht, dat vervolgens deel werd van de tentoonstelling. De tekst luidt:

De wet, de letter en de ketter

Een mens gebruikt vanzelf zijn moedertaal
wanneer hij nadenkt, liefheeft, haat en bidt.
Maar Koerbagh publiceerde zwart-op-wit
en dat werd hem uiteindelijk fataal.

Wat een schandaal! Heel Holland op zijn kop!
In Culemborg verborgen en ontsnapt,
in Leiden van zijn bed gelicht, betrapt.
In Amsterdam, toen, sloten ze hem op.

Wat Witsen èn de tijd hem hebben aangedaan
– eerst opgesloten, dood, vergeten zijn –
was dat terecht, of zijn proporties zoek?

Ik haal hem onder stof en smaad vandaan
– niet uit het Rasphuys; uit de boekenkast! –
en pleeg verzet door ’t lezen van zijn boek.