Culemborg Bijvoorbeeld 1974-2024
Het is 50 jaar geleden dat de VPRO de prijswinnende, negendelige tv-serie maakte over het leven in een provinciestadje, Culemborg Bijvoorbeeld. Tijdens een avondvullend programma ‘Culemborg was op tv’ praten we over de stad én is aansluitend de première van de nieuwe documentaire die ter gelegenheid van deze bijzondere mijlpaal is gemaakt.
Nu
We leven in 2024. Facebook, Twitter, LinkedIn, WhatsApp, YouTube, Instagram, Snapchat, TikTok, Pinterest, Polar Steps, alle ‘mainstream media’ apps en ga maar door. Met één klik op je smartphone of toetsenbord gaat een wereld voor je open. Wat heet, dé wereld. Je kunt niet enkel real time meekijken met wat elders gebeurt, je kunt elders ook real time laten meekijken met wat jíj doet. Hebben we het al gehad over de camerasystemen in steden en op wegen? De satellieten die 24/7 boven ons hoofd cirkelen? Uit beeld blijven is haast lastiger dan in beeld komen.
Toen
Hoe anders ging het er in 1974 aan toe. Nederland telde twee televisienetten, de videotechnologie stond in de kinderschoenen, de beelden waren, vergeleken met nu, reuze traag en kwám je als doorsnee burger een keer op tv, had je gesprekstof voor maanden.
Helemaal bijzonder was het als je éigen woonplaats als decor diende voor een ‘reality serie’ of ‘real life soap’. Hoewel die uitdrukkingen nog moesten worden uitgevonden, kan de reeks Culemborg Bijvoorbeeld uit 1974-1975, achteraf, best als zodanig worden omschreven.
Maandenlang verbleef een VPRO-team – kernleden Netty Rosenfeld, Ireen van Ditshuyzen en Pieter Verhoeff – in de Lekstad. Ze spraken met iedereen: de dominee, de krantenuitgever, de wethouder, de politie, de Molukkers, de zorgmedewerkers én vooral de inwoners. De makers wilden alles weten, want hun doel was een zo volledig mogelijk beeld te scheppen van het dagelijks leven in een doodgewoon provincieplaatsje. Culemborg bijvoorbeeld.
De eerste aflevering was op 15 oktober 1974, de negende en laatste op 8 april 1975. De serie was dermate spraakmakend en zat zo goed in elkaar dat de makers er de prestigieuze Nipkowschijf mee wonnen. Leuk weetje: een van de cameramensen in Culemborg was Jan de Bont, later een grote naam in Hollywood (Die Hard, Basic Instinct, Speed).
En verder
In 1999, 25 jaar na de tv-serie, was er al een geslaagde terugblik. Destijds nog met alle drie de programmamakers in een bomvol theater De Fransche School. Plus daarna de heruitzending van de serie via SRC TV. Inmiddels staan de afleveringen op YouTube en kan iedereen erbij.
Dit ‘jubileum’ tappen we uit een ander vaatje. Maar nog altijd met als doel zo veel mogelijk oude én nieuwe Culemborgers te bereiken. Dus komt er een film, met meer dan 35 Culemborgers. Die gaat 16 oktober in première in de Gelderlandfabriek. Daaraan voorafgaand is een talkshow, over de afgelopen vijftig jaar maar zeker ook met een doorkijkje naar de toekomst.
Verder wordt in de maanden erna op verschillende plaatsen en op diverse manieren aandacht geschonken aan dit thema.
Culemborg Bijvoorbeeld 1974-2024 is een project van Mark van Dooren, Hilt Lochten, Richard Brusse, Machteld Detmers, Jean Eigeman, Marjolein Salari en Bram van Schaik.
Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door de gemeente Culemborg en Ondernemersfonds Culemborg.