De kaart van Hendrik Jansz. Verstralen

Zo’n zestig jaar na Van Deventer, in 1621, gaf de Utrechtse landmeter Hendrik Jansz. Verstralen een vogelvluchtkaart van Culemborg uit. Een kleine eeuw later actualiseerde een onbekende graveur de oorspronkelijke koperplaat en gaf op basis daarvan in circa 1714 een aangepaste kaart uit. Hendrik Verstralen was landmeter en cartograaf, tekenaar en drukker. Hij was begin 17e eeuw ook boekverkoper in Utrecht. Hij kreeg vooral opdrachten van de Utrechtse kapittelkerken om hun landerijen in het Sticht Utrecht in kaart te brengen.

Verstralen maakte de kaart in opdracht of op eigen bedrijfsrisico om in zijn winkel te verkopen, dat is niet bekend. In ieder geval is de kaart opgedragen aan Floris van Pallandt II, van 1598 tot 1639 Graaf van Culemborg. In een kleine cartouche onder zijn wapen, linksboven, staan zijn titels, in volgorde van belangrijkheid.

Velen zouden deze kaart houden voor een kaart van Blaeu en dat is te begrijpen, want Blaeu heeft ook een vrijwel identieke kaart van Culemborg uitgegeven. Hij kopieerde echter het voorbeeld van Verstralen.

Het is een bijzonder feit dat in het Elisabeth Weeshuis Museum nog steeds de koperplaat bewaard wordt waarmee die kaart uit 1621 is afgedrukt én waarmee een eeuw later een geactualiseerde versie van die kaart is geproduceerd. Koper is een vrij zacht metaal, dus kan er een stuk tekst of afbeelding uitgeklopt of weggeschuurd worden. Daarna kan er een andere afbeelding en tekst in gegraveerd worden. En dat is dus hier gebeurd.

De Kaart wordt bewaard in het Rijksmuseum. U kunt de kaart downloaden door er op te klikken met de rechtermuisknop en vervolgens “afbeelding opslaan als” te kiezen.