Algemene geschiedenis
Voet voor thuis 4: Op bedevaart naar Culemborg
Voetgenoot Margreet de Nie wees ons op de website van het Meertensinstituut (aanbevolen!) waar je terecht komt op de Nederlandse bedevaartdatabank. In Culemborg zijn er drie plaatsen waarheen men op bedevaart ging: de heilige Antonius Abt (17e-midden 18e eeuw, zijn verering kwam centraal te staan tijdens en na de in 1628 heersende pestepidemie), de heilige Nicolaas van Tolentijn (1946-1968) en het Heilig Kruis (ca. 1422-1578). Interessant voor Voetgenoten met belangstelling voor de geschiedenis van het geestelijk leven. De bedevaartdatabank leert je ook wat over de achtergronden en je kunt rondneuzen in andere plaatsen die bedevaartsoort waren (of zijn!).
Prachtig nieuw boek over de stoomtram Tiel-Buren-Culemborg
|
De Stoomtram Tiel-Buren-Culemborg- Een verloren illusie is voor € 19,95 te koop bij Boekhandel Tomey, Markt 36, Culemborg Nota bene: er is door Voet een fietsroute uitgegeven die het tracé van de tram volgt. De route is in 2018 geactualiseerd en bij Tomey te koop voor het luttele bedrag van €6,50. |
De Stoomtram Tiel-Buren-Culemborg bestond maar kort, van 1906 tot 1919. In 1967 schreef Hans van Lith er een boek over, dat nu, in 2020, in een volledig herziene versie op 1 september is verschenen bij uitgeverij Boekwie van Voetgenoot Kees Wielemaker.Voet voor thuis 4: Ga mee op luchtverkenning!
Kees Molders schreef vorige Voet voor thuis over de wederwaardigheden van de werkgroep Cartovoet. Die werkgroep bestudeert stadsplattegronden en kaarten van Culemborg en omgeving. Daarbij zoeken ze ook allerlei beeldmateriaal. Bij een van die zoektochten stuitte Kees op een spannende en enigszins mysterieuze luchtfoto. Onderzoek naar de herkomst leidde ertoe dat Kees ingewijd raakte in de wondere wereld van de luchtfotografie. In dit artikel vertelt hij zijn Voetgenoten alles over fotoverkenningen en komen we meer te weten over sergeant Prillwitz!
Voet voor thuis 3: Welke dag is het nou toch?
Misschien dat je het herkent. Nu we in corona-quarantaine leven ben ik (Hans Saan) soms de dag kwijt. Ja, de krant helpt me dan of mijn weerstation, mijn mobiel. Maar het maakte me weer eens bewust van de tijd, van tijdrekening, van kalenders. En dan kijk ik in mijn boekenkast...
Voet voor thuis 3: 1 Mei. Dag van de Arbeid en Internationale Solidariteit en Vrede
Deze dag zou dit jaar alweer voor de 130ste keer gevierd worden. Dat ziet er nu anders uit. Maar waarom is er een 'Dag van de Arbeid' op 1 mei? Geldt dat voor alle landen? Waar gaat het eigenlijk over? Vanaf 1890 werd er geijverd voor een 8-urige werkdag. Pas op 11 juli 1919, na een kleine 30 jaar en alweer ruim honderd jaar geleden, is in Nederland de wet op de 8-urige werkdag aangenomen. Er gingen tientallen jaren van strijd aan vooraf.
Voet voor thuis 3: De nieuwe directeur van het Elisabeth Weeshuismuseum stelt zich voor
"Mijn naam is Leonieke Terlouw. Sinds 1 april mag ik directeur zijn van een bijzonder museum, het Elisabeth Weeshuis. Ik zag ernaar uit wekelijks vanuit Arnhem uw mooie stad aan de Lek te bezoeken. Helaas heeft een gemeen virus de stad in zijn greep en zijn de museumdeuren gesloten. Daarom ben ik de boeken ingedoken en lees ik veel over de geschiedenis van Culemborg en het weeshuis.
Voet voor thuis 3: Cartovoet. De wederwaardigheden van een Voet-werkgroep
In 2017 begon het zo onschuldig. De voorzitter van Voet trad me met open armen tegemoet: "Wat goed dat ik je zie, ik moest laatst aan je denken". Een dergelijke benadering is ontworpen om nieuwsgierig te maken; beter was het geweest de alarmbellen te laten afgaan. "Zo'n cursus Historische Cartografie lijkt me echt iets voor jou". En hup, daar klapte de val dicht. Want Hans Saan weet verdraaide goed hoe verslavend historische cartografie is. Let maar op.
Voet voor thuis 2: Een Culemborgs online museum
Voor iedereen die geïnteresseerd is in het verleden van Culemborg is een bezoek aan Groeten uit Culemborg, het online museum van Mary en Roelof van Santbrink, een bezoek meer dan waard. Je vindt er een schat aan objecten zoals sigarenbandjes, postzegels, foto's en ansichten. Over die ansichten is de laatste tijd wel veel te doen. Door copyright gedoe zijn veel instellingen voorzichtig geworden met het tonen van dat materiaal. Voetgenoot Roelof wil zijn mede-Voetgenoten natuurlijk die prachtige ansichten niet onthouden. In de digitale nieuwsbrief van Voet hebben we inloggegevens meegestuurd zodat je die verzameling op je gemak kunt bekijken!Voet voor thuis 1: 1 april, over volksvermaak en kantelmoment
Er zijn weinig dagen in het jaar die zich qua aandacht kunnen meten aan de dag van de grappen. Velen, van jong tot oud, maken zich eraan schuldig; van flauw tot op het randje. Niets is leuker dan anderen erin te laten tuimelen. We hebben het over 1 april. Die traditie bestaat in veel Europese landen. Links zie je een voorbeeld uit Londen in 1857. De leeuwen zijn nooit gewassen! En ook: 'op 1 april verloor Alva zijn bril'. Geen grap, maar een mooi ezelsbruggetje voor een van de bekendste gebeurtenissen uit de Tachtigjarige Oorlog en daarmee uit de 'vaderlandse geschiedenis'. Met als gevolg een zelfstandige Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden die niet langer bij Spanje hoorde.
Tijdlijn door de geschiedenis van Nederland
Hij is nog niet af, maar het is een goed idee: de geschiedenis van de aarde en de geschiedenis van Nederland in een tijdslijn, wat gebeurde er wanneer. Vanaf het ontstaan van de aarde tot gisteren (bij wijze van spreken).
De moeite van een bezoekje waard: www.tijdslijn.eu.
D-Day in nieuwe foto's
70 Jaar geleden was het D-Day. Twee fotografen hebben oude foto's van D-Day opgezocht en zijn naar Frankrijk gegaan om op dezelfde plaatsen nieuwe foto's te maken. Als u op de link klikt ziet een artikel in The Atlantic met 21 foto's die 70 jaar overbruggen. Zeer precies, geweldig resultaat. Klik op zo'n foto en het beeld springt vooruit, klik opnieuw en het beeld springt 70 jaar terug. Heel mooi, Klik hier.
Reisverhaal van slavenschip de Eenigheid
Logboek van de opperstuurman op 6 oktober 1761: 's Morgens en voormiddag de windt OZO stijve ook afnemende coelte met modtregen stuerden WZW, wij zagen verscheijde zeijlen die van storm bijlagen, met de 6 glasen in de voormiddag setten 't groodtzeijl bij,
Romeins schip gevonden in Vleuten - de Meern
In 2008 hielden Herre Wynia en Eric Graafstal een lezing over vondsten uit de Romeinse tijd in het gebied van de Leidse Rijn. Inmiddels is er een filmpje geplaatst op YouTube dat verhaalt over die vondst van een schip. Zeer interessant.
Utrechts Nieuwsblad doorzoekbaar
Het Utrechts Archief heeft de jaargangen 1863 - 1967 op internet beschikbaar gesteld. Kunt u zo doorzoeken op alles wat u wilt. Eerste resultaat van een zoekopdracht op 'Culemborg' staat links: de aanbesteding van het ziekenhuis in Culemborg. Zoekt u maar.
Schutterijen en Schutterijmuziek
Op zaterdag 8 juni hebben wij leden van die historische vereniging van Elst hier in Culemborg en op Werk aan het Spoel rondgeleid. Het bezoek van die historische vereniging was een initiatief van ons lid Gerrit Mentink, die nu in Elst woont.
Gerrit maakte ons attent op een interessante scriptie die in 2006 is verschenen op het internet. Het gaat over schutterijen en schutterijmuziek in de 19e eeuw. Dat is interessant, omdat het waarschijnlijk is dat de Koninklijke Harmonie Pieter Aafjes in 1888 is ontstaan uit de toenmalige schutterij in Culemborg. U vindt de scriptie hier.
Brand te Asperen,
Uit Rotterdamsch Nieuwsblad, 7 Maart 1896.
Over de oorzaak van den geweldigen brand, die een groot deel van Asperen in de asch legde, verkeert men vooralsnog in het onzekere. Beweert de een dat kinderen in een hooiberg bij de stede van A. Looyen met lucifers aan 't spelen zijn geweest, anderen zoeken de schuld bij een meisje dat een vuurtje heeft gestookt. In elk geval dus onvoorzichtigheid van spelende kinderen.Hulde verdient te worden gebracht aan de bemanningen der verschillende spuiten, vooral aan het detachement uit Gorinchem dat zich kranig heeft gehouden. Met enorme krachtsinspanning werd het schoolgebouw behouden, de meeste spuiten waren geruimen tijd bezig dit huis onder water te houden, want als het door het vuur was aangetast, zou in den hevigen wind en met het oog op de licht ontvlambare belendende perceelen de ramp onberekenbaar groot zijn geworden. Het verbrande kerkje dateerde van het jaar 1401, het was het mooiste Gothische gebouwtje in deze aan geschiedkundige overblijfselen toch reeds rijke streek.
De geleden schade is enorm, naar billijke raming zal die f 170.000 bedragen. De meeste eigenaars van de nu verbrande steden hadden hun eigendom verzekerd bij de Tielsche maatschappij, alleen ds. D. Smit, wiens pastorie, zooals wij gisteren meldden verbrand is, was niet verzekerd, en dan hadden nog een aantal anderen hun hooibergen niet geassureerd. Zeer groote schade leden A. Looyen, A. Van Herwaarden, ds. Smit en A. Van der Pol. Tot gisteravond bleven enkele handspuiten de puinhoopen nat houden, want telkens vloog hier en daar nog een vlam omhoog uit de smeulende massa. Treurig ziet het er thans in Asperen uit. Over een groote oppervlakte liggen de zwartgeblakerde vormlooze hoopen, nat en dood. Hier en daar waaien nog vlokken witte damp op, het laatste levensteeken van het stervend vuur, dat zoo hevig geleefd heeft.
Gisteravond waren de eigenaars van de verschillende veegroepen, die in den vreeselijken avond naar in het land gejaagd werden, doende hun dieren te verzamelen om ze te brengen in de stallingen die van alle zijden deelnemend worden aangeboden. Menigeen kwam dan nog tot de treurige ontdekking, dat er meer van zijn dieren verbrand waren, dan hij eerst wel dacht. Bovendien is het vee, plotseling uit den warmen stal in de zeer gure avondlucht gebracht, door dien overgang sterk aangepakt. De nadeelen door dezen vreeselijken brand veroorzaakt, zijn nog niet ten volle geleden.
Uit Rotterdamsch Nieuwsblad, 23 Mei 1896.
Voor de Rechtbank te Tiel stond gisteren terecht C.V., ventster, te Asperen, oud 15 jaar, beklaagd van den op 4 Maart jl. aldaar plaats gehad hebbenden brand, te hebben aangestoken. De Officier van Justitie betoogde, dat het bewijs voor die brandstichting was geleverd, doch dat de jeugdige baldadige had gehandeld, zonder oordeel des onderscheids en eischte, dat zij zal worden ontslagen van rechtsvervolging en geplaatst zal worden in een rijksopvoedingsgesticht tot zij den leeftijd van 18 jaar zal bereikt hebben.
Gelukkig was er ook toen al een vorm van jeugdrecht en, ook gelukkig, de gemeente Asperen had genoeg geld, assistentie van de koningin was niet nodig:
Begijnen in Hoogstraten
Begijntjes en kwezeltjes dansen niet! Heeft u dat vroeger nog geleerd op school? Dan heeft u misschien toch nooit geweten welk soort kwezeltje hier werd bedoeld, kwezelen betekent tenslotte beuzelen of bazelen. Ja, maar het betekent ook: ‘katholieke vrouw die gelofte van kuisheid heeft gedaan maar niet tot een orde behoort'.
In zusterstad Hoogstraten, net over de grens bij Breda, is er een tentoonstelling te zien die het leven weergeeft van de begijntjes aldaar, Leven op het Hof. Wellicht komt er ook een kwezeltje voorbij?
Oudste gedrukte kaart van de Nederlanden
Gevonden bij een antiquariaat in Breda: de oudste gedrukte overzichtskaart van de Nederlanden. De kaart is uit 1557. Het noorden zit links-onder. En zowaar, iets links onder het midden zien wij Culemborg, Buren en Tiel. De kaart heeft in alle kranten gestaan, maar hij moest hier even vereeuwigd.
Culemborgse munt uit 1591
Hieronder ziet u een foto van een munt uit Culemborg, geslagen onder het bewind van Floris van Palland in 1591. De foto is genomen door Jan Hogendoorn.
Als u nu denkt "die moet ik gewoon hebben",
Nieuwe website historie Tiel
De Historische Werkgroep Tiel (HWT) heeft een eigen website. De nieuwe website geeft niet alleen informatie over de activiteiten en publicaties van deze werkgroep van de Vereniging Oudheidkamer Tiel, maar wil ook een vraagbaak zijn voor iedereen die geïnteresseerd is in de historie van stad en regio.
De nieuwe site is nu al een rijke bron van informatie voor iedereen die geïnteresseerd is in de historie van Tiel, de directe omgeving, maar ook de provinciale en landelijke geschiedenis. Via een aantal links kun je toegang krijgen tot belangrijke archieven. Ook op de site is onder de knop 'Tielse jaartallen' een bescheiden begin gemaakt met het bereikbaar maken van de historie van de stad. De komende tijd wordt deze informatie verder aangevuld. De site geeft ook een duidelijk beeld van de werkwijze, de projecten, de toekomstplannen, de publicaties en de mensen achter deze actieve werkgroep.
De HWT is een club van enthousiaste vrijwilligers, met een flinke dosis initiatief en een warme belangstelling voor de roemrijke geschiedenis van Tiel en omstreken. Om deze geschiedenis toegankelijk te maken en te bewaren voor het nageslacht is het van groot belang dat de naspeuringen die de werkgroep voor haar rekening neemt, goed gedocumenteerd worden vastgelegd in allerlei publicaties. Op de nieuwe HWT website is een overzicht te vinden van alle activiteiten en projecten van de werkgroep en natuurlijk ook van alle tot nu toe verschenen publicaties. Het webadres is http://hwt.oudheidkamer-tiel.nl/.
WatWasWaar, interessante website
Gemeentebestuur van Tiel 1852-1946
Waarde gulden sinds 1450
In 1532 was er brandje in het klooster Mariëncroon. De Bagijntjes waren zo arm, ze konden de schade niet betalen. Gelukkig waren daar Anthonie van Lalaing en zijn gade, Vrouwe Elisabeth van Culemborg. Zij schonken 80 Gouden Rijnsche Guldens, opdat de schade aan de omwonenden kon worden betaald.
Hoeveel is dat eigenlijk?
Het antwoord kunt u vinden op de website van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. Niet alleen voor dat jaar, maar voor alle jaren vanaf 1450.
Het antwoord is €4.281,93 . We zullen die eurocenten maar met een korreltje zout nemen.
En over Oude Schilden, ook een munteenheid: Honderd oude schilden.
Verboden geschrift.
Gregorius Nekschot wordt toch maar niet vervolgd door het OM om wat hij heeft geschreven, maar sommige van zijn cartoons mogen niet. Welke weet niemand, maar die onzekerheid laat het OM kennelijk graag bestaan.
In 1668 werd een woordenboek van Adriaan Koerbach verboden.
Bent u Fries?
Oude kranten
Vindt u het leuk om eens rond te neuzen in oude kranten? Dan kunt u uw hart ophalen bij de Koninklijke Bibliotheek, en u hoeft er niet eens de deur voor uit.
De KB heeft duizenden oude kranten gedigitaliseerd. Bekijk dat eens, en zoek bijvoorbeeld op Culemborg, of op "moord Culemborg". Heel leerzaam.
Wat doen we met de scherven
Er vindt veel archeologisch onderzoek plaats, maar over het nut bestaat twijfel. ‘Schoenendozen vol scherven’ belanden in het al overvolle provinciale depot. Wat levert al het graven op? Uit Binnenlands Bestuur: Wat doen wij met de scherven
Resolutiën van de Staten Generaal
Resolutiën Staten-Generaal Oude en Nieuwe Reeks 1576-1625
Via archiefforum.org werden wij attent gemaakt op de website van het Instituut Nederlandse Geschiedenis (jaja, ING). Op die website staat een heleboel interessante informatie, dus hij is sowieso een bezoekje waard, maar nu staan daarop ook de Resolutiën Staten-Generaal Oude en Nieuwe Reeks 1576-1625 .
Volg die link eens en zoek bijvoorbeeld op een aantal mogelijke spellingen van de naam Culemborg (Culenborch, Kuilenburg, Cuylenborch enzovoort)
Tijdschaal
| PALEO | Paleolithicum / oude steentijd | tot 8800 v.C. | ||
| PALEOV | Paleolithicum vroeg | tot 300.000 v.C. | ||
| PALEOM | Paleolithicum midden | 300.000 - 35.000 v.C. | ||
| PALEOL | Paleolithicum laat | 35.000 - 8800 v.C. | ||
| PALEOLA | Paleolithicum laat A | 35.000 - 18.000 v.C. | ||
| PALEOLB | Paleolithicum laat B | 18.000 - 8800 v.C. | ||
| MESO | Mesolithicum / midden-steentijd | 8800 - 4900 v.C. | ||
| MESOV | Mesolithicum vroeg | 8800 - 7100 v.C. | ||
| MESOM | Mesolithicum midden | 7100 - 6450 v.C. | ||
| MESOL | Mesolithicum laat | 6450 - 4900 v.C. | ||
| NEO | Neolithicum / jonge steentijd | 5300 - 2000 v.C. | ||
| NEOV | Neolithicum vroeg | 5300 - 4200 v.C. | ||
| NEOVA | Neolithicum vroeg A | 5300 - 4900 v.C. | ||
| NEOVB | Neolithicum vroeg B | 4900 - 4200 v.C. | ||
| NEOM | Neolithicum midden | 4200 - 2850 v.C. | ||
| NEOMA | Neolithicum midden A | 4200 - 3400 v.C. | ||
| NEOMB | Neolithicum midden 8 | 3400 - 2850 v.C. | ||
| NEOL | Neolithicum laat | 2850 - 2000 v.C. | ||
| NEOLA | Neolithicum laat A | 2850 - 2450 v.C. | ||
| NEOLB | Neolithicum laat B | 2450 - 2000 v.C. | ||
| BRONS | Bronstijd | 2000 - 800 v.C. | ||
| BRONSV | Bronstijd vroeg | 2000 - 1800 v.C. | ||
| BRONSM | Bronstijd midden | 1800 - 1100 v.C. | ||
| BRONSMA | Bronstijd midden A | 1800 - 1500 v.C. | ||
| BRONSMB | Bronstijd midden B | 1500 - 1100 v.C. | ||
| BRONSL | Bronstijd laat | 1100 - 800 v.C. | ||
| IJz | IJzertijd | 800 - 12 v.C. | ||
| IJZV | IJzertijd vroeg | 800 - 500 v.C. | ||
| IJZM | IJzertijd midden | 500 - 250 v.C. | ||
| IJZL | IJzertijd laat | 250 - 12 v.C. | ||
| ROM | Romeinse tijd | 12 v.C. - 450 A.D. | ||
| ROMY | Romeinse tijd vroeg | 12 v.C. - 70 A.D. | ||
| ROMVA | Romeinse tijd vroeg A | 12 v.C. - 25 A.D. | ||
| ROMVB | Romeinse tijd vroeg B | 25 - 70 A.D. | ||
| ROMM | Romeinse tijd midden | 70 - 270 A.D. | ||
| ROMMA | Romeinse tijd midden A | 70 - 150 A.D. | ||
| ROMMB | Romeinse tijd midden B | 150 - 270 A.D. | ||
| ROML | Romeinse tijd laat | 270 - 450 A.D. | ||
| ROMLA | Romeinse tijd laat A | 270 - 350 A.D. | ||
| ROMLB | Romeinse tijd laat B | 350 - 450 A.D. | ||
| ME | Middeleeuwen | 450 - 1500 A.D. | ||
| VME | Middeleeuwen vroeg | 450 - 1050 A.D. | ||
| VMEA | Middeleeuwen vroeg A | 450 - 525 A.D. | ||
| VMEB | Middeleeuwen vroeg B | 525 - 725 A.D. | ||
| VMEC | Middeleeuwen vroeg C | 725 - 900 A.D. | ||
| VMED | Middeleeuwen vroeg D | 900 - 1050 A.D. | ||
| LME | Middeleeuwen laat | 1050 - 1500 A.D. | ||
| LMEA | Middeleeuwen laat A | 1050 - 1250 A.D. | ||
| LMEB | Middeleeuwen laat B | 1250 - 1500 A.D. | ||
| NT | Nieuwe tijd | 1500 - heden | ||
| NTA | Nieuwe tijd A | 1500 - 1650 A.D. | ||
| NTB | Nieuwe tijd B | 1650 -1850 A.D. | ||
| NTC | Nieuwe tijd C | 1850 - heden | ||
Gelderse historieliederen
Van de heer A. van Dillen hebben wij een oud 45-toerenplaatje gekregen met daarop Gelderse historieliederen. De eerste drie zijn instrumentaal. Ze worden uitgevoerd door het Dubbelkoperkwartet van de harmonie Peter Aafjes uit Culemborg, onder leiding van J.H. van Dillen.
De volgende twee worden gezongen door H. Vennik, begeleid aan het spinet door Dr. C.J. Rutgers.
De muzikale bewerking van alle nummers werd gedaan door Otto J. de Jong ter gelegenheid van de Jan van Riebeeckfeesten in 1952.
Wie was dieghene die de looverkens brac
Will Godt my weer und wapen syn
Geller, Geller was unse geschrei
Wat newes willen wij heven an
Wilt Gott, ich sal beginnen
O hertog van gelder bent gyer in huis
New York Times, 400 jaar na Hudson
Heeft niets met Culemborg te maken, maar heel mooi. De New York Times publiceert een artikelenserie ter ere van de 400-ste verjaardag van de reis van Henry Hudson naar de nieuwe wereld. Daar is de rivier de Hudson naar vernoemd en werd later, op Manhattan, Nieuw Amsterdam gesticht.
Een prachtige serie foto's van hedendaagse Nederlanse fotografen.
Even zoeken op 'dutch' levert nog meer moois op.
Adellijke dubbelgangers?
Zoek op deze site
